Giày đua - super shoes là gì?
"Super shoes" (giày hiệu suất cao, giày đua tốc độ, siêu giày) là một thuật ngữ chỉ những đôi giày chạy bộ được thiết kế với công nghệ tiên tiến, nhằm mục đích cải thiện hiệu suất chạy bộ của người mang. Chúng thường có các đặc điểm sau:
- Đế giữa dày với vật liệu bọt đặc biệt: Đế giữa thường được làm từ các loại bọt có độ đàn hồi và hoàn trả năng lượng cao, giúp giảm lực tác động lên chân và tạo cảm giác "nảy" khi chạy.
- Tấm carbon hoặc vật liệu tương tự: Một số giày đua có tấm carbon hoặc vật liệu tổng hợp tương tự được đặt trong đế giữa, giúp tăng độ cứng và hỗ trợ đẩy chân về phía trước hiệu quả hơn.
- Hình dạng rocker: Đế giày có hình dạng cong nhẹ, hỗ trợ chuyển tiếp mượt mà từ gót chân đến mũi chân, giúp tiết kiệm năng lượng và cải thiện tốc độ chạy.
Một số ví dụ về giày super shoes phổ biến bao gồm Nike Vaporfly, Saucony Endorphin Pro 4, Asics Metaspeed Paris,...
Hiệu quả của giày đua tốc độ dưới góc nhìn chuyên gia?
Dưới góc nhìn chuyên gia, hiệu quả của giày đua (super shoes) mang tính tương đối và phụ thuộc vào nhiều yếu tố.
Ưu điểm
- Cải thiện hiệu suất chạy bộ: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng giày đua có thể cải thiện hiệu suất chạy bộ, đặc biệt là ở tốc độ cao. Điều này chủ yếu nhờ vào các công nghệ như đế giữa dày với vật liệu bọt đặc biệt, tấm carbon và hình dạng rocker.
- Giảm tiêu hao năng lượng: Giày đua giúp giảm lực tác động lên chân và hoàn trả năng lượng tốt hơn, từ đó giúp người chạy tiết kiệm năng lượng và chạy được quãng đường dài hơn hoặc nhanh hơn với cùng một mức năng lượng tiêu hao.
- Tăng cường sự thoải mái: Đế giữa dày và êm ái giúp giảm thiểu sự khó chịu và mệt mỏi cho chân, đặc biệt là trong các cuộc chạy dài.
Nhược điểm
- Không phù hợp với tất cả mọi người: Hiệu quả của giày tốc độ có thể khác nhau tùy thuộc vào kỹ thuật chạy, cấu tạo bàn chân và mục tiêu chạy bộ của từng cá nhân.
- Nguy cơ chấn thương: Nếu sử dụng không đúng cách hoặc không phù hợp với cơ địa, giày đua có thể làm tăng nguy cơ chấn thương, đặc biệt là ở các vùng như gân kheo và cơ gấp hông.
- Giá thành cao: Giày đua thường có giá thành khá cao so với các loại giày chạy bộ thông thường.
Nghiên cứu cho người chạy bộ không chuyên
Dustin Joubert, tiến sĩ, giáo sư khoa học thể thao tại Đại học St. Edward’s ở Austin, Texas, đã tiến hành một nghiên cứu để xem liệu những đôi giày đua cao cấp, cụ thể là Nike ZoomX Vaporfly Next% 2, có mang lại lợi thế về tiết kiệm năng lượng cho các vận động viên chạy với tốc độ chậm hơn hay không.
Joubert và các đồng nghiệp đã tuyển chọn 16 người chạy (8 nam và 8 nữ) có kỷ lục 5K gần nhất trung bình là 19:06 và 20:18. Họ yêu cầu những người tham gia hoàn thành hai bài chạy trên máy chạy bộ, mỗi bài kéo dài 5 phút ở hai tốc độ khác nhau: 12 km/h (tương đương với 5:00/km) và 10 km/h (tương đương với 6:00/km). Mỗi người chạy thử nghiệm hai loại giày khác nhau: Nike ZoomX Vaporfly Next% 2 và Asics Hyper Speed (không có tấm carbon và bọt đệm tiên tiến). Sau đó, họ đổi thứ tự giày để đảm bảo kết quả không bị sai lệch.
Các nhà nghiên cứu đã chọn Asics Hyper Speed làm giày so sánh vì nó thiếu công nghệ của Vaporfly (đế carbon và bọt tiên tiến) nhưng có khối lượng tương đương. Đây là một biến số quan trọng để so sánh vì khối lượng ảnh hưởng đến hiệu quả chạy bộ; một đôi giày nặng hơn sẽ cần nhiều năng lượng hơn để di chuyển và do đó có thể gây nhiễu kết quả.
Một nghiên cứu trước đó đã so sánh Vaporfly với giày tập luyện hàng ngày của người chạy, nhưng hầu hết giày tập luyện thông thường nặng hơn 100 gram. Hãy tưởng tượng nâng 100 gram đó 55.000 lần (số bước trung bình trong một cuộc đua marathon, đối với nam giới; phụ nữ thực hiện khoảng 63.000 bước). Điều đó sẽ đòi hỏi khá nhiều năng lượng hơn!
Hiệu Quả Cho Người Chạy Marathon Trong khoảng 3:30–4:15
Nghiên cứu mới cho thấy, trung bình, hiệu quả chạy bộ tốt hơn khi sử dụng Vaporfly so với Hyper Speed. Tuy nhiên, ở tốc độ chậm hơn, sự cải thiện ít rõ rệt hơn: người chạy chỉ cải thiện 1.4% về hiệu quả chạy ở tốc độ 4:58/km và 0.9% ở tốc độ 6:00/km, so với 2.7-4.2% ở tốc độ 4:37/km trở lên.
Một trong những lý do khiến hiệu quả cải thiện ít hơn là do cách lớp đế bọt trong giày hoạt động. Lợi ích về tiết kiệm năng lượng chủ yếu đến từ việc nén bọt và sau đó nhận lại năng lượng khi bọt bật lại. Người chạy nhanh hơn, tạo ra lực phản lực mặt đất lớn hơn, sẽ nén bọt nhiều hơn so với người chạy chậm hơn.
"Giày không tạo ra năng lượng cho bạn; nó chỉ trả lại những gì bạn đưa vào nó," Joubert giải thích.
Không phải ai cũng hưởng lợi
Trong khi kết quả từ 16 người thử nghiệm cho thấy trung bình cải thiện 0.9–1.4% về hiệu quả chạy bộ, một phần ba số người tham gia thực tế cho thấy hiệu quả chạy bộ của họ kém hơn khi chạy với tốc độ 6:00/km khi sử dụng Vaporfly so với giày đối chứng.
Nguyên nhân có thể liên quan đến tấm carbon trong Vaporfly. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng độ cứng uốn dọc tăng lên giúp cải thiện hiệu quả chạy ở tốc độ cao hơn bằng cách giảm lượng năng lượng mà chân bạn cần khi tiếp đất và đẩy từ khớp. Tuy nhiên, ở tốc độ chậm hơn, tấm carbon cứng có thể làm giảm hiệu quả năng lượng, khiến người chạy cần nhiều năng lượng hơn để vượt qua.
Vậy Bạn Có Nên Sử Dụng Giày Đua?
Nếu bạn là một người chạy marathon với tốc độ 6:00-5:00/km, bạn nên làm gì? Liệu bạn có nên đầu tư vào một đôi giày đua hay không?
Quyết định chọn giày là một quyết định cá nhân, vì vậy hãy cân nhắc các yếu tố sau:
Chọn đôi giày thoải mái: Nếu giày đua khiến bạn cảm thấy không thoải mái, điều đó có thể là dấu hiệu cho thấy giày sẽ không giúp bạn đạt được hiệu quả tiết kiệm năng lượng như mong đợi.
Đừng sử dụng giày đua cho mọi buổi chạy: Heather Knight Pech, một vận động viên và huấn luyện viên cho rằng nên đầu tư ít nhất vào 3 đôi giày chạy: một đôi giày tập, một đôi giày nhẹ hơn, và một đôi giày dành cho ngày đua. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người chạy bộ thường xuyên luân phiên giày sẽ giảm nguy cơ chấn thương 39% so với những người chạy bộ luôn mang cùng một đôi giày cho mọi lần chạy.
Xem xét nhiều loại giày và thương hiệu khác nhau: Không chỉ Nike Vaporfly mà các thương hiệu khác cũng có giày với các đặc điểm khác nhau, phù hợp với nhiều phong cách chạy và sở thích khác nhau.
Nhớ rằng tiết kiệm năng lượng không phải là tất cả: Dù hiệu quả chạy bộ có ảnh hưởng đến hiệu suất, nhưng có nhiều yếu tố khác như dinh dưỡng, giấc ngủ, mức độ lo lắng, và cách bạn tập luyện cũng quan trọng không kém.
Cuối cùng, nếu bạn không muốn mạo hiểm hoặc đầu tư vào một đôi giày đua cao cấp, hãy tập trung vào các yếu tố cơ bản như luyện tập, dinh dưỡng và giấc ngủ. Khi bạn đánh bại các đối thủ đang mang Vaporfly, bạn sẽ không phải tự hỏi, “Có phải do đôi giày không?”
Tiếp tục đọc: Top 10+ Đôi Giày Chạy đế Carbon được yêu thích nhất năm 2024
